Hoewel abstracte fotografie als kunstvorm al meer dan een eeuw bestaat, heeft het nog altijd geen vaste plek in de canon van fotografie of kunstopleidingen. Iris Depassé, oprichter van de Academie voor Abstracte Fotografie, wil daar verandering in brengen. Niet alleen met haar eigen werk, maar ook door het genre stevig op de kaart te zetten, onder andere via het boek Grip op Abstractie. Ze nam deel aan ‘Het Perfecte Plaatje’, het bekendste televisieprogramma over fotografie, waarmee ze de zichtbaarheid van abstracte fotografie vergrootte, en toont zich gedreven. Depassé: ‘Ik heb inderdaad een missie. Het plezier in fotograferen en de verwondering over wat ik onderweg ontdek, wil ik graag delen - als kijker én als maker.’
Alle foto’s: Iris Depassé. Abstracte details, texturen en imperfecties - gezien door de ogen van een abstractiefotograaf
Als oprichter van het enige opleidingsinstituut ter wereld dat zich volledig richt op abstracte fotografie, ontwikkelde Depassé een heldere visie op deze vaak miskende kunstvorm. Waarom kreeg het nooit een volwaardige plek in de fotografie? Depassé: ‘Ik denk dat de discussie over wat abstract is hierin meespeelt. Toen schilders abstractie ontdekten, gingen ook bekende fotografen als Paul Strand, László Moholy-Nagy en Man Ray experimenteren met manieren om abstractie in hun foto’s te brengen. We zijn als abstractiefotografen minder vrij dan schilders of beeldhouwers, omdat er bij ons altijd iets voor de camera staat dat een verwijzing geeft naar de realiteit. Het abstraheren van de werkelijkheid, zodat je een gevoel vangt zonder verhaal, is de ultieme uitdaging.’
Hoewel abstracte fotografie als discipline in de marge bleef, benadrukt Depassé dat er wereldwijd duizenden beoefenaars actief zijn. ‘Het is een discipline die leeft. Dankzij internet vinden zij elkaar in groepen, fora en online exposities. Het genre kreeg misschien geen plek in lesboeken, maar het tij lijkt te keren. De belangstelling groeit, dat merk ik aan reacties bij tentoonstellingen en aan de dynamiek online. De geest is uit de fles.’
Waar komt die fascinatie vandaan? Depassé: ‘Ik kom uit de schilderkunst. Die abstracte blik had ik al toen ik in 2014 met een vriendin op vakantie was in het Marokkaanse Essaouira. We wandelden langs het haventje – blauwe lucht, palmbomen, oude boten – en ineens viel mijn oog op de ‘huid’ van een vissersboot: kleuren, lijnen, beschadigde verflagen. Turquoise, diepblauw, roestrood… Het waren geen boten meer, maar schilderijen. Ik had geen kwast bij me, dus pakte mijn camera. Spontaan. Dat voelde als thuiskomen. De wereld werd ineens een openluchtmuseum vol abstracties.’
Ineens zag ik de wereld met nieuwe ogen
Sindsdien liet fotografie haar niet meer los. ‘Schilderen is traag en intensief. Je ploetert, schraapt af, begint opnieuw. In fotografie kun je snel variëren, spelen met uitsneden, licht, textuur. Het is direct, speels en net zo expressief. De twee disciplines versterken elkaar. Ik fotografeer als kunstenaar, niet als documentalist. Ik ben beter gaan schilderen door te fotograferen, en andersom.’
Slakkensporen op een metalen drager doen denken aan aboriginal art © Iris Depassé
Hoewel begonnen als autodidact, volgde Depassé ook opleidingen en cursussen. Lang bleef ze daar niet. ‘Men probeerde me in het keurslijf van traditionele fotografie te persen. Terwijl ik juist op zoek was naar vrijheid, naar handvatten voor mijn abstracte blik. Uiteindelijk besloot ik zelf een academie op te richten, voor mensen die ook verlangen naar die vrije, intuïtieve vorm van expressie. Dat was er gewoon nog niet. Terwijl het zó veel kan brengen.’
Ze herinnert zich haar eerste expositie nog goed. ‘Dat was tijdens de Kunst10daagse in Bergen. Ik was zenuwachtig – zouden mensen mijn werk wel begrijpen? Maar de reacties waren hartverwarmend. Alsof het publiek intuïtief begreep dat het niet om herkenning ging, maar om beleving. Ik geniet ervan om mijn verwondering te delen en het is leerzaam om met anderen in dialoog te zijn over mijn werk.’
Voor Depassé is abstracte fotografie méér dan een medium. ‘Het is een andere manier van kijken. Een vorm van vertragen, voelen, verbinden. Kunst maken voelt als spelen met iets groters, alsof je in een magische wereld stapt waar alles mogelijk is. Je hoeft niets te verklaren. Je hoeft alleen maar te ‘zien en te voelen’. Kunst maken is voor haar zowel zelfexpressie als een daad van zelfliefde, een manier om imperfectie te omarmen en schoonheid te vinden in het ongeziene. ‘Het heeft iets magisch om schoonheid te ontdekken in imperfectie; alsof je iets ongeziens bestaansrecht geeft. En soms zie ik achteraf in een foto iets dat ik onbewust wilde uitdrukken – alsof mijn ziel zachtjes mee sprak. Dat geeft het werk een extra laag. Het raakt iets echts.’
Uiteindelijk besloot ik zelf een academie op te richten, voor mensen die ook verlangen naar die vrije, intuïtieve vorm van expressie
Om abstracte fotografie als genre te verstevigen, zocht Depassé ook naar taal. ‘Ik wilde een woord dat het vak definieert. Met hulp van ChatGPT ontdekte ik dat het woord “abstractiefotograaf” nog niet bestond. Ik heb het meteen aangemeld bij de Dikke Van Dale. Het is tijd voor zichtbaarheid.’ Hoe ver haar missie reikt, is niet te voorspellen. Maar met haar werk, haar boek en haar Academie brengt Iris Depassé abstracte fotografie onder de aandacht als volwaardige kunstvorm, met lef, visie en vooral met plezier in de reis.
GRIP OP ABSTRACTIE
Boek en inspiratiebron voor
abstractiefotografen
Meer info:
Art Fix lanceert de ultieme gids voor kunstliefhebbers: ‘On y Va! South of France ’25’, een zorgvuldig samengestelde route langs de 35 meest inspirerende kunstlocaties aan de Franse Rivièra en in de Provence. Van iconische musea en beeldentuinen tot verborgen galeries en designhotels – deze zomerse art roadtrip is een uitnodiging om kunst, cultuur en landschap te beleven als nooit tevoren.
Op zaterdag 7 juni presenteert De Balie de exclusieve vertoning van de nieuwe documentaire Avant-Garde Japan, gevolgd door een nagesprek met de Franse regisseur Amélie Ravalec. Deze film biedt een visuele reis door de revolutionaire kunstscene van Japan in de jaren ’60 — een periode van ongekende maatschappelijke en politieke onrust.