Glas in de Architectuur 1850-heden De tentoonstelling Glas In Zicht – Glas in de Architectuur belicht het ‘alledaags’ decoratief glas in kozijnen, deuren en ramen in Nederland, maar ook het zogenaamde ‘bouwglas’, met unieke exemplaren van glazen bouwstenen en dakpannen. Diverse decoratietechnieken vanaf 1850 passeren daarbij de revue: gebrandschilderd glas-in-lood, geëtst glas, gebogen glas, mousselineglas, maar ook zeefdrukken en glas in beton. Aanleiding voor de expositie is het onderzoek naar Glasfabriek Bouvy (1854-1926) van gastconservator Laura Roscam Abbing. Daarnaast spelen recente aanwinsten van de kleurrijke glas-in-loodramen uit de periode 1920-30 van Thorn Prikker en Kamerlingh Onnes een rol. We spreken met conservator Hélène Besançon.
Bloei van technieken
Ramen zijn even vanzelfsprekend als sfeerbepalend in huizen, omdat sfeer grotendeels wordt bepaald door invallend licht. Door vensterglas te bewerken wordt inkijk tegengegaan en privacy gewaarborgd. Aan de hand van werken uit particuliere en eigen collecties, films en historische foto’s maakt Glas In Zicht de ontwikkeling van venster- en bouwglas inzichtelijk. Er wordt uitgelegd welke machines, gereedschappen en materialen toen en nu werden gebruikt en welke decoratietechnieken er zijn. Ontwerptekeningen, reclameposters foto’s en productcatalogi plaatsen de bezoeker terug in de tijd. Naast de nieuwe aanwinsten van Johan Thorn Prikker (1868- 1932) en Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985) is onder meer werk te zien van Floris Meydam (1919- 2011), A.D. Copier (1901-1991), Theo van Doesburg (1883-1931), Vilmos Huszár (1884-1960) en Willem Heesen (1925-2007).
Van vlakglas tot gebogen ruiten
Vensterglas ontstond in de Romeinse tijd en verspreidde zich vanaf circa 1400 vanuit Venetië naar de rest van Europa. Gebrandschilderde glas-in-loodramen verfraaien monumentale kerken, openbare gebouwen en rond 1600 ook de woonhuizen van de gegoede burgerij. Besançon: ‘De verzamelnaam van dit type glas is vlakglas. Tijdens de 19e-eeuwse industriële revolutie ontwikkelt glasfabriek Bouvy een techniek om glas te buigen. Bouvy verwerft met zijn grote gebogen ruiten internationale roem op de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs. Met name in 1850-1930 worden ramen vaak gedecoreerd. Veel van deze prachtig versierde ramen zijn nog altijd te bewonderen in ons straatbeeld
Bouwglas
In het midden van de 19e eeuw ontwikkelt zich een industrie van glazen bouwstenen. Deze worden in vele soorten en maten geblazen, geperst of gegoten, in diverse kleuren. In Nederland produceerde Glasfabriek Bouvy het genoemde gebogen glas, maar ook glazen dakpannen en ventilatieglas. Besançon: ‘Glazen bouwstenen hebben door hun vorm en kleur een beeldbepalende invloed gehad op de architectuur van met name de jaren 1930 en ‘40. Glasfabriek Leerdam had een grote invloed op de ontwikkeling van bouwglas, met medewerking van vooraanstaande architecten zoals H.P. Berlage en distributeur Emile Sanders.’
Wederopbouw
Als de economie aantrekt in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, is de woningnood groot en wordt er in Nederland volop gebouwd. In Leerdam komen veel opdrachten binnen ter gelegenheid van jubilea, het zogenaamde ‘gelegenheidsglas’. Naast A.D. Copier ontwerpt ook de crème de la crème van de Leerdamse Glasfabriek vele bijzondere ramen. In de jaren ’70 en ’80 komen woningen met meer ruimte, lucht en licht in trek: de zogenaamde ‘doorzonwoning’. Besançon: ‘In oudere huizen moet decoratief glas dan wijken voor meer licht in huis. In de jaren ’60 wordt het belang van duurzaamheid geleidelijk aan duidelijk en laat Freddy Heineken een herbruikbare bierfles ontwerpen, die na gebruik als bouwmateriaal kan dienen in arme landen. Deze zogeheten WOBO (World Bottle) is in 1964 in een oplage van 100.000 geproduceerd door Glasfabriek Leerdam, maar helaas nooit in gebruik genomen.’
Glas in de hedendaagse architectuur
‘De laatste decennia is de interesse voor bewerkte en gedecoreerde ramen en ruiten weer opgebloeid’, vertelt Besançon. ‘Nieuwe technieken worden toegepast, zoals zeefdrukken, fusen en printen. Het ambacht glas-in-lood leeft voort in kleine ateliers voor het terugbrengen en restaureren van ramen. Voor openbare gebouwen, zoals aula’s, kerken, en podia, wordt weer volop bewerkt glas geproduceerd. In de tentoonstelling ziet de bezoeker hedendaags glas, proefstukken, foto’s en tekeningen en tevens een kijkje in de toekomst.’
Laura Roscam Abbing
Gastconservator van Glas In Zicht is cultuurhistoricus Laura Roscam Abbing. Haar fraai geïllustreerde boek ‘De Koninklijke Nederlandsche Glasfabriek J.J.B.J. Bouvy, Dordrecht 1854-1926’ beschrijft de geschiedenis van de belangrijkste vlakglasfabriek in Nederland, die van Bouvy.
Workshops, wandelingen en excursies
Tijdens de tentoonstelling kunnen bezoekers workshops volgen. Omdat de mooiste voorbeelden van glas in architectuur niet alleen in het museum, maar vooral in het straatbeeld te bewonderen zijn, organiseert het museum samen met partners wandelingen en excursies in Leerdam, Vianen, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam.
Fotoproject
Het Nationaal Glasmuseum is een fotoproject gestart waarbij lezers en bezoekers foto’s van bijzonder glas uit hun woon- of werkomgeving kunnen inzenden via het e-mailadres glasinzicht@nationaalglasmuseum. nl. Besançon: ‘De mooiste foto’s worden opgenomen in een fotopresentatie in het museum.’
Glas In Zicht – Glas in de Architectuur 1850 – heden
t/m 3 november 2019
Nationaal Glasmuseum Leerdam
Lingedijk 28-30
Leerdam
T: 0345-612714
W: nationaalglasmuseum.nl